Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đang gặp phải tình trạng tắc nghẽn, làm hạn chế sự tham gia của các cộng đồng giữ rừng và canh tác giảm phát thải. Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển (CODE), thị trường này chưa thể vận hành trơn tru do các quy định và chính sách hiện hành.
TS. Lê Xuân Nghĩa chia sẻ về trường hợp của khu sinh quyển 300 ha rừng tự nhiên do đơn vị ông quản lý. Khu rừng này đã hoàn tất đo đạc và xác minh tín chỉ carbon, và có đối tác nước ngoài sẵn sàng mua. Tuy nhiên, việc bán tín chỉ carbon ra nước ngoài không thể tiến hành do quy định của Chính phủ. Quyết định 232 của Chính phủ quy định rằng việc bán tín chỉ carbon ra quốc tế cần được Thủ tướng phê duyệt, nhằm đảm bảo Việt Nam còn đủ tín chỉ cho thị trường trong nước.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cũng cho rằng thị trường carbon tại Việt Nam hiện vẫn chỉ tồn tại ở dạng tiềm năng, chưa thực sự vận hành. Để phát triển thị trường này, các chuyên gia cho rằng cần có chính sách mới, bao gồm việc xây dựng hệ thống giao dịch, định danh hàng hóa, và tổ chức vận hành thị trường.
Ngoài ra, cần có cơ chế hỗ trợ cụ thể cho hộ gia đình và cộng đồng nhỏ lẻ tham gia thị trường. Bà Betty Palard, Đồng sáng lập Ủy ban Tài chính Bền vững EuroCham, cho rằng muốn xây dựng thị trường tín chỉ hiệu quả, Việt Nam cần thay đổi góc nhìn và tập trung vào tín chỉ ‘xanh lá cây’ từ rừng và nông nghiệp.
Câu chuyện của kỹ sư Hồ Quang Cua, người phát triển giống gạo ST25, là minh chứng sống động cho việc giảm phát thải và bảo vệ văn hóa, sinh kế của cộng đồng dân tộc thiểu số. Tại Tọa đàm Net Zero 2025, các chuyên gia nhận định Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển thị trường tín chỉ carbon, đặc biệt từ rừng và nông nghiệp. Tuy nhiên, cần một loạt điều kiện để khai phá tiềm năng đó, bao gồm thể chế rõ ràng, cơ chế ủy quyền sớm, hệ thống MRV dễ tiếp cận và nền tảng số mở.
Xây dựng thị trường tín chỉ carbon hiệu quả không chỉ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính mà còn tạo ra cơ hội kinh tế cho các cộng đồng giữ rừng và canh tác giảm phát thải. Để đạt được điều này, việc hoàn thiện chính sách và tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường phát triển là hết sức cần thiết.
Trước mắt, cần sớm hoàn thiện các quy định và cơ chế để thị trường tín chỉ carbon có thể vận hành trơn tru. Đồng thời, cần tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các dự án giảm phát thải, đặc biệt là những dự án do các cộng đồng nhỏ lẻ thực hiện.
Trong dài hạn, Việt Nam cần xây dựng một thị trường tín chỉ carbon robust và minh bạch, có thể kết nối với thị trường quốc tế. Điều này sẽ giúp tăng cường uy tín của Việt Nam trong lĩnh vực bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
