Ngành xây dựng đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường. Một trong những giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường là sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là vật liệu carbon-negative.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự phát triển và ứng dụng của loại vật liệu này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo về Environmental, Social and Governance (ESG) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Hơn nữa, cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép – những ngành công nghiệp trọng yếu trong xây dựng.
Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay đang được nghiên cứu và áp dụng bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm thiểu lượng khí thải mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành xây dựng trong việc hiện thực hóa mục tiêu bền vững.
Tuy nhiên, việc áp dụng và thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những rào cản lớn là chi phí cao của vật liệu này so với vật liệu xây dựng truyền thống. Bên cạnh đó, thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu về vật liệu phát thải âm cũng gây ra khó khăn trong việc đánh giá và so sánh các sản phẩm. Để thúc đẩy sự phát triển và ứng dụng của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, bao gồm hỗ trợ tài chính, miễn thuế, và đầu tư vào nghiên cứu phát triển.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero, là động lực lớn cho sự phát triển của ngành này. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào vật liệu carbon-negative như một cách để đáp ứng nhu cầu của thị trường và tuân thủ các quy định về môi trường.
Ở Việt Nam, việc cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP26) đã mở ra một hướng đi quan trọng cho ngành xây dựng và các ngành công nghiệp khác. Việt Nam đã và đang thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan để đạt được mục tiêu này. Việc cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, đồng thời tạo tiền đề cho việc thu hút các nguồn tài chính xanh và phát triển bền vững.
Tổng kết, việc ứng dụng vật liệu xây dựng phát thải âm trong ngành xây dựng là một bước tiến quan trọng hướng tới mục tiêu giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ CO2. Dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự hỗ trợ từ chính sách, thị trường tài chính xanh, và cam kết toàn cầu về giảm phát thải, tương lai của vật liệu xây dựng phát thải âm đang trở nên tươi sáng hơn.