Một khám phá bất ngờ và thú vị đã được công bố vào ngày 2-8, liên quan đến loài chuột đá Trường Sơn, vốn được cho là đã tuyệt chủng từ kỷ Miocen, cách đây hơn 11 triệu năm. Loài động vật này đã được ghi nhận rõ ràng thông qua hệ thống bẫy ảnh tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng.

Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, đã xác nhận thông tin này. Theo ông, loài gặm nhấm đặc hữu thuộc họ Diatomyidae đã được phát hiện trong môi trường tự nhiên nhờ vào hệ thống bẫy ảnh hiện đại được lắp đặt tại vườn quốc gia. Việc phát hiện này không chỉ mang lại niềm phấn khởi cho giới nghiên cứu mà còn góp phần vào những hiểu biết mới về sự đa dạng sinh học tại khu vực này.

Loài chuột đá Trường Sơn thuộc họ Diatomyidae, một nhóm động vật gặm nhấm có đặc điểm riêng biệt. Việc chúng được phát hiện tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, một khu vực được biết đến với hệ sinh thái rừng nhiệt đới nguyên sinh phong phú, càng làm nổi bật tầm quan trọng của khu vực này trong việc bảo tồn đa dạng sinh học.

Phát hiện này cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của công nghệ hiện đại, như hệ thống bẫy ảnh, trong việc theo dõi và nghiên cứu các loài động vật hoang dã, đặc biệt là những loài hiếm hoặc được cho là đã tuyệt chủng. Thông qua việc sử dụng các công cụ như vậy, các nhà nghiên cứu có thể thu thập dữ liệu quý giá về sự hiện diện và phân bố của các loài, từ đó đề xuất các biện pháp bảo tồn hiệu quả.

Về phía Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, phát hiện này không chỉ khẳng định giá trị sinh học của khu vực mà còn đặt ra những thách thức và cơ hội mới trong công tác bảo tồn. Việc bảo vệ môi trường sống tự nhiên của loài chuột đá Trường Sơn và các loài khác sẽ tiếp tục là ưu tiên hàng đầu, nhằm duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái và bảo vệ di sản thiên nhiên quý giá này cho thế hệ tương lai.

Thông tin thêm về loài chuột đá Trường Sơn và công tác bảo tồn tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng sẽ được cập nhật.

Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) đã thông qua quyết định quan trọng tại kỳ họp lần thứ 47 tại Paris, Cộng hòa Pháp. Theo đó, ranh giới của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được điều chỉnh và mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào. Với tên gọi mới là ‘Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô’, di sản này được ghi nhận dựa trên các tiêu chí (viii), (ix) và (x) về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt vào năm 2009. Di sản này lần đầu tiên được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 2003, và lần thứ hai vào năm 2015, với diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào đã được đề cử UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hồ sơ đề cử được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO vào tháng 2/2024. Qua quá trình thẩm định, Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47.

Việc điều chỉnh ranh giới này nhằm bảo vệ và phát huy giá trị của di sản, bao gồm cả hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Lào. Khu vực này có thể được coi là khu vực karst quy mô lớn, lâu đời nhất ở châu Á, với sự đa dạng của các hệ sinh thái và cấu trúc ngầm.

Việc quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô được đề xuất tại 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt. Sự phối hợp giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện hồ sơ đề cử đã được đẩy mạnh trong những năm gần đây.

Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản thế giới, trong đó có 2 Di sản thế giới liên tỉnh và 1 Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Việc UNESCO công nhận di sản này là hình mẫu trong quản lý di sản thế giới liên biên giới, đóng góp kinh nghiệm thực tiễn vào công tác quản lý di sản thế giới theo Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.

Ngày 9/7 vừa qua, bên lề Hội nghị lần thứ 46 của Ủy ban Di sản Thế giới, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã thông qua Quyết định ghi danh Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình, Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Lào) vào Danh sách Di sản Thế giới với tư cách là Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới. Sự kiện này đánh dấu lần đầu tiên hai quốc gia Việt Nam và Lào cùng hợp tác để ghi danh một Di sản thế giới.

Quần thể này bao gồm Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (Lào), với giá trị nổi bật về địa chất, địa mạo và hệ sinh thái. Với việc ghi danh này, UNESCO đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam và Lào trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản. Trước đó, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được UNESCO ghi danh vào năm 2003 với tiêu chí về địa chất, địa mạo. Đến năm 2015, di sản này được công nhận bổ sung thêm tiêu chí về hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Việc hình thành Di sản thế giới liên biên giới Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nam Nô không chỉ thể hiện giá trị bảo tồn mà còn góp phần thắt chặt mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Lào. Đây là cơ hội để hai quốc gia cùng phát huy tiềm năng du lịch, bảo tồn và phát triển bền vững di sản. Từ nay, hai bên sẽ có cơ hội tăng cường hợp tác trong công tác bảo tồn và quản lý di sản. Sự hợp tác này không chỉ giúp cho việc bảo tồn di sản được hiệu quả hơn mà còn tạo ra nhiều cơ hội cho du lịch, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của cả hai nước.

Xu hướng liên kết giữa các vùng không gian hành chính đang trở thành xu thế tất yếu để tiếp cận và bảo vệ những hệ giá trị thiên nhiên một cách trọn vẹn. Quá khứ, hiện tại và tương lai của loài người luôn gắn bó mật thiết với môi trường và các giá trị tự nhiên. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Di sản thế giới liên biên giới Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nam Nô là trách nhiệm chung của cả hai quốc gia, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai.

Thông qua việc ghi danh này, UNESCO hy vọng rằng sẽ nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản thiên nhiên và thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia trong việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO sẽ tiếp tục hỗ trợ và giám sát việc bảo tồn và quản lý di sản này.

Ở vùng đất Phong Nha – Kẻ Bàng, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên đã trở nên hài hòa hơn nhờ những nỗ lực không ngừng của Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (VQG PN – KB) trong việc hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) phát triển sinh kế bền vững. Qua đó, không chỉ đời sống của người dân được cải thiện mà áp lực lên tài nguyên rừng cũng giảm đáng kể, góp phần bảo vệ và phát triển rừng Di sản thiên nhiên thế giới.

VQG PN – KB là nơi sinh sống của 2 dân tộc thiểu số chính, bao gồm Chứt và Bru – Vân Kiều. Tuy nhiên, cuộc sống của họ vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là việc thiếu đất sản xuất và phụ thuộc vào khai thác tài nguyên rừng để sinh sống. Nhận thức được vấn đề này, Ban Quản lý VQG PN – KB đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo điều kiện cho đồng bào có được sinh kế ổn định và bền vững. Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG PN – KB, ông Đinh Huy Trí, chia sẻ: “Chúng tôi hiểu rõ vai trò quan trọng của ĐBDTTS trong việc bảo vệ và phát triển rừng. Vì vậy, bên cạnh sự hỗ trợ từ tỉnh, chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương để dành nhiều nguồn lực hỗ trợ, tạo sinh kế cho đồng bào, cũng như xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống của họ.”

Một điển hình trong phong trào người dân tộc thiểu số làm kinh tế giỏi là ông Bàn Văn Sơn. Nhờ sự hỗ trợ từ dự án Bảo tồn và quản lý bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên khu vực PN – KB, ông đã trồng thành công một khu rừng trám và lim rộng hơn 6ha. Không chỉ dừng lại ở đó, khu rừng này đang phát triển tốt và mang lại thu nhập ổn định cho gia đình ông. Câu chuyện của ông Sơn là minh chứng sống cho những nỗ lực của Ban Quản lý VQG PN – KB trong việc hỗ trợ đồng bào phát triển kinh tế.

Ngoài hỗ trợ trực tiếp cho các hộ gia đình, Ban Quản lý VQG PN – KB cũng đã ký hợp đồng giao khoán bảo vệ rừng đặc dụng với cộng đồng dân cư ở 9 bản trên địa bàn xã Thượng Trạch, với diện tích hơn 10 nghìn ha. Thông qua hợp đồng này, không chỉ việc bảo vệ rừng được đảm bảo mà còn tạo ra thu nhập ổn định cho cộng đồng dân cư, đặc biệt là ĐBDTTS. Điều này đã góp phần gắn kết cộng đồng trong việc chung tay bảo vệ rừng.

Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch, ông Nguyễn Trường Chinh, nhận định rằng so với trước kia, hiện nay, các hoạt động tác động trái phép của ĐBDTTS đến tài nguyên rừng đã giảm đến mức tối đa. Sự thay đổi này là nhờ vào sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Quản lý VQG PN – KB và chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ sinh kế cho đồng bào và nâng cao ý thức bảo vệ rừng của bà con.

Trong thời gian tới, VQG PN – KB tiếp tục tập trung vào việc đa dạng hóa các sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử, và du lịch cộng đồng, đặc biệt là các sản phẩm du lịch gắn với đời sống văn hóa độc đáo của ĐBDTTS. Đây được xem là một giải pháp tạo sinh kế bền vững cho họ khi trực tiếp tham gia và hưởng nguồn thu nhập từ các sản phẩm du lịch đó.

Để tạo sinh kế bền vững cho ĐBDTTS, lãnh đạo VQG PN – KB cho biết rằng đơn vị sẽ tiếp tục tận dụng và khai thác các nguồn lực, trong đó có nguồn vốn từ chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững và chương trình thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ (ERPA). Qua đó, đơn vị sẽ hỗ trợ kinh phí cho các thôn, bản để nâng cấp cơ sở hạ tầng và tạo điều kiện giúp người dân, đặc biệt là ĐBDTTS, giảm nghèo bền vững.