Sự Chuyển Dịch Trong Hành Vi Tài Chính: Thách Thức Và Cơ Hội Cho Nhà Đầu Tư Việt

Ngày 08/07/2025, Công ty Quản lý Quỹ Thiên Việt (TVAM) đã công bố Báo cáo khảo sát năm 2025 với chủ đề ‘Thực trạng và Nhu cầu của người Việt về Quản lý tài sản Cá nhân’. Khảo sát này đã chỉ ra một thực trạng đáng quan tâm là mặc dù có đến 88% nhà đầu tư kỳ vọng mức lợi nhuận trên 7%/năm, trong đó 42% mong đợi mức sinh lời đột phá từ 15-30%/năm, nhưng phần lớn danh mục của họ vẫn tập trung vào các ‘bến đỗ’ quen thuộc như tiết kiệm, vàng và bất động sản.

Tại tọa đàm diễn ra trong khuôn khổ sự kiện, các chuyên gia từ lĩnh vực ngân hàng, fintech và quản lý quỹ đã cùng nhau phân tích nghịch lý này và đưa ra những nhận định về xu hướng tài chính cá nhân trong giai đoạn tới.

Nghịch lý trong hành vi đầu tư

Số liệu từ báo cáo của TVAM cho thấy có tới 75% nhà đầu tư chỉ tập trung vào 2-3 kênh đầu tư, thay vì chủ động phân bổ tài sản đa dạng. Điều này phản ánh tâm lý e ngại rủi ro và thiếu định hướng trung dài hạn, ngay cả ở nhóm nhà đầu tư có năng lực tài chính và sở hữu tài sản tích lũy lớn.

Ông Nghiêm Xuân Huy, Nhà sáng lập kiêm Tổng Giám đốc Finhay, cho rằng có bốn rào cản chính khiến nhà đầu tư ngần ngại bước từ tiết kiệm sang đầu tư. Đó là tâm lý an toàn, sự thiếu hụt kiến thức tài chính bài bản, lo ngại rủi ro ngắn hạn và sự thiếu vắng một nền tảng dẫn dắt đủ dễ hiểu và dễ làm.

Sự e dè với công nghệ

Bên cạnh đó, theo khảo sát của TVAM, sự e dè này còn thể hiện rõ trong thái độ với các giải pháp công nghệ. Dịch vụ quản lý tài sản số vẫn còn rất mới mẻ, chỉ 36% người được hỏi biết đến hình thức này và trong số đó chỉ 16% từng sử dụng.

Tuy nhiên, cánh cửa cho nền tảng số không hoàn toàn đóng lại, theo TVAM, nhà đầu tư vẫn đánh giá cao khả năng theo dõi danh mục thời gian thực, cảnh báo rủi ro và gợi ý phân bổ tự động.

Mô hình hybrid: Chìa khóa cho tương lai tài chính

Các chuyên gia cho rằng ‘chìa khóa’ để giải quyết nghịch lý của nhà đầu tư Việt nằm ở mô hình hybrid (kết hợp). Công nghệ sẽ đóng vai trò là công cụ giúp theo dõi, phân tích và tự động hóa, nhưng yếu tố con người như chuyên gia tư vấn vẫn là không thể thiếu.

Sự chuyển dịch trong hành vi tài chính không chỉ đến từ nhà đầu tư mà còn được thúc đẩy bởi sự khác biệt thế hệ. Dưới góc nhìn của ngân hàng, ông Từ Tiến Phát, Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), chỉ ra sự đối lập rõ rệt giữa Gen X và Gen Z trong cách tiếp cận tài chính.

Ông Phát cho rằng đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội buộc các định chế tài chính phải thay đổi, chuyển mình thành ‘đối tác tài chính trọn đời’ thay vì chỉ là nơi giữ tiền.

Ở góc độ fintech, ông Đỗ Quang Thuận, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn MoMo, cho biết người dùng ngày càng chi tiêu có chủ đích và công nghệ đang dần thay đổi cách người dùng tương tác với tiền.

Tương lai của tài chính cá nhân

Nhìn ra khu vực, bà Nguyễn Anh Viễn Phương, Giám đốc khối Khách hàng ưu tiên, Standard Chartered Việt Nam, nhận định Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với các thị trường đang phát triển.

Tuy nhiên, sự khác biệt nằm ở chỗ tỷ lệ tiết kiệm còn cao, ưu tiên vàng và bất động sản thay vì cổ phiếu hay các quỹ đầu tư như ở thị trường phát triển hơn.

Bà Phương đánh giá Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển tiếp quan trọng với tiềm năng phát triển tài chính cá nhân rất lớn.

Thực trạng kinh doanh vàng tại các doanh nghiệp tư nhân hiện nay đang tồn tại nhiều lỗ hổng trong quản lý, gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, giám sát và xác minh nguồn gốc vàng hoặc dòng tiền trong các giao dịch có dấu hiệu bất thường. Tình trạng không ghi nhận thông tin số sê-ri hay danh tính người mua vẫn diễn ra phổ biến tại nhiều doanh nghiệp kinh doanh vàng.

Nhận diện được vấn đề này, Bộ Công an đã đề xuất Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bổ sung quy định bắt buộc ghi nhận thông tin số sê-ri vàng miếng trên chứng từ giao dịch. Đây là một giải pháp quan trọng nhằm tăng cường minh bạch và kiểm soát hoạt động kinh doanh vàng. Việc này không chỉ giúp cơ quan quản lý dễ dàng truy vết khi cần thiết mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh vàng minh bạch và an toàn hơn.

Theo bà Nguyễn Thị Phượng, nguyên Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank), từ ngày 30-6-2024, NHNN đã cho phép 4 ngân hàng thương mại lớn cùng Công ty Vàng bạc – Đá quý Sài Gòn (SJC) tham gia trực tiếp thị trường bán lẻ vàng. Các giao dịch mua bán tại đây đều được lưu trữ đầy đủ thông tin, từ số sê-ri vàng miếng đến căn cước công dân (CCCD) của người mua. Điều này thể hiện một bước tiến quan trọng trong việc tăng cường minh bạch và kiểm soát hoạt động kinh doanh vàng.

Tuy nhiên, việc này chỉ được thực hiện tại các ngân hàng lớn và đơn vị do NHNN chỉ định. Để thị trường trở nên minh bạch hơn, bà Phượng đồng tình với đề xuất của Bộ Công an về việc bổ sung quy định bắt buộc ghi nhận số sê-ri vàng miếng trên hóa đơn và chứng từ giao dịch. Số sê-ri, đặc biệt đối với vàng SJC, cần được coi là một dạng ‘mã định danh’ gắn liền với thông tin cá nhân của người mua.

Một giải pháp dài hạn được bà Phượng đề xuất là triển khai mô hình ‘tài khoản vàng’, tương tự tài khoản chứng khoán, tại các ngân hàng và doanh nghiệp kinh doanh vàng. Giao dịch vàng sẽ được thực hiện thông qua một sàn giao dịch có kết nối trực tiếp với NHNN, trong đó mọi thông tin đều được số hóa và lưu trữ tập trung. Khi cần tra cứu, cơ quan chức năng chỉ cần truy cập theo CCCD khách hàng để nắm rõ lịch sử giao dịch, số sê-ri, thời điểm và giá trị từng lần mua bán.

Ông Trần Hữu Đang, Tổng Giám đốc Công ty CP Vàng bạc – Đá quý châu Á (AJC), cho rằng mô hình tài khoản vàng không chỉ giúp NHNN kiểm soát cung cầu thị trường một cách minh bạch mà còn tạo nền tảng để can thiệp, điều tiết kịp thời khi xảy ra biến động bất thường. Đây cũng là bước đi tất yếu nhằm hiện đại hóa hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam, phù hợp với xu thế phát triển của các thị trường tài chính tiên tiến trên thế giới.

Có thể thấy, việc tăng cường minh bạch và kiểm soát hoạt động kinh doanh vàng là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Các giải pháp được đề xuất, từ việc ghi nhận thông tin số sê-ri vàng miếng trên chứng từ giao dịch đến triển khai mô hình ‘tài khoản vàng’, đều nhằm mục tiêu tạo ra một môi trường kinh doanh vàng an toàn, minh bạch và hiệu quả. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người mua mà còn góp phần ổn định thị trường vàng và toàn bộ hệ thống tài chính.

Trước những thách thức và yêu cầu của thị trường, các doanh nghiệp kinh doanh vàng cần tích cực hợp tác với cơ quan chức năng để triển khai các giải pháp nhằm tăng cường minh bạch và kiểm soát hoạt động kinh doanh vàng. Việc này không chỉ giúp ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp mà còn tạo ra một thị trường vàng phát triển bền vững và lành mạnh.