Tại tỉnh Sơn La, một vùng cao hiểm trở của Việt Nam, việc đưa trẻ em đi tiêm chủng đầy đủ đang là một thách thức lớn. Không chỉ khoảng cách địa lý gây khó khăn, mà còn có những e ngại và hiểu lầm đã tồn tại từ lâu trong cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, dự án ‘Hỗ trợ kỹ thuật tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn tỉnh Sơn La’ đã được triển khai từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2025. Dự án này là sự hợp tác giữa CDC Sơn La, PATH và Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương.

Dự án đã mở ra một hướng đi mới trong việc tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn. Thông qua việc trao quyền và kết nối các lực lượng xã hội, dự án đã tạo nên những thay đổi đáng kinh ngạc từ chính những con người gần gũi nhất với cộng đồng. Tại xã Ngọc Chiến, tỉnh Sơn La, đa số là người dân tộc Mông, nhiều phụ nữ vẫn chưa đưa con đi tiêm đầy đủ vì thiếu thông tin.

Chị Lèo Thị Đẹm, Chi hội trưởng Phụ nữ xã, đã rất nhạy bén khi nhận ra rằng một buổi nói chuyện riêng về y tế khó thu hút các chị em đang bận rộn việc nương rẫy, con nhỏ. Từ đó, chị Lèo Thị Đẹm đã mạnh dạn thay đổi, lồng ghép khoảng 30 phút nói chuyện tiêm chủng vào các buổi sinh hoạt định kỳ. Chị không chỉ nói về lợi ích vắc xin mà còn chia sẻ về tình hình dịch bệnh thực tế như uốn ván sơ sinh vẫn còn xuất hiện tại địa phương.

Để tăng sức hút, chị phối hợp với cán bộ y tế tổ chức đo huyết áp, phát thuốc tẩy giun. Kết quả, chỉ trong tháng đầu tiên tham gia truyền thông, chị đã tổ chức 7 buổi truyền thông (5 nhóm, 2 cá nhân), góp phần tăng tỷ lệ khám thai, tiêm uốn ván và nâng tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ tại xã. Đến tháng 6/2025, tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ tại xã Ngọc Chiến đạt 48,6% – gấp 4 lần so với 10,9% cùng kỳ năm 2024.

Không chỉ tại xã Ngọc Chiến, nhiều Chi hội Phụ nữ ở các xã khác cũng đã tham gia rất tích cực đưa truyền thông tiêm chủng vào hoạt động thường xuyên, cho thấy đây thực sự là một nhiệm vụ phù hợp với vai trò và thế mạnh sẵn có của họ. Còn tại xã Phiêng Cằm, một xã khu vực III của huyện Mai Sơn (cũ), trước thời điểm sáp nhập với xã Chiềng Nơi thành xã Phiêng Cằm (mới) hiện nay, đây là nơi cư trú của khoảng 1.506 hộ, trên 8.000 nhân khẩu thuộc 5 thành phần dân tộc (Mông, Khơ Mú, Thái, Dao, Kinh).

Nằm cách Trung tâm Y tế khu vực gần 86km, bản Phiêng Phụ là nơi sinh sống của 11 hộ đồng bào người Thái và hơn 100 hộ người Mông. Người dân nơi đây phần lớn không thạo tiếng phổ thông, khiến việc tiếp cận thông tin y tế gặp nhiều khó khăn. Tỷ lệ trẻ em được tiêm đầy đủ luôn ở mức thấp dưới 50%. Đây là điều trăn trở nhiều năm của ông Vàng A Nếnh – Trưởng bản Phiêng Phụ.

Trước đây, ông nghĩ tiêm chủng là trách nhiệm của cán bộ y tế. Nhưng sau khi được tập huấn về kỹ năng truyền thông và phối hợp liên ngành trong tiêm chủng, ông nhận ra vai trò quan trọng của mình trong cộng đồng. Ban đầu, ông phối hợp cùng nhân viên y tế và đoàn thể tổ chức họp bản để truyền thông, nhưng những hộ gia đình còn e ngại nhất lại không tham gia.

Ông chuyển hướng sử dụng loa bản để phát thông điệp đơn giản bằng tiếng Mông (do dự án cung cấp), rồi tự mình đến từng nhà để lắng nghe, giải thích về lợi ích và độ an toàn của vắc xin. Có nhà ông phải đến ba lần mới thuyết phục được. Nhờ kiên trì, cả 8 hộ ban đầu do dự đã đồng ý tiêm đầy đủ cho con. Hiện vẫn còn 15–16 hộ trong bản cần nhắc nhiều lần mới đưa con đi tiêm.

Ông Nếnh dự định tiếp tục phối hợp Hội Phụ nữ và Đoàn Thanh niên để lồng ghép tiêm chủng vào sinh hoạt cộng đồng, giúp duy trì và nâng cao nhận thức chung của bà con trong bản. Đồng thời, ông cũng sẵn sàng đến từng nhà vận động nếu cần – quyết tâm không để trẻ nào không được tiếp cận với tiêm chủng.

Thành công của dự án ‘Hỗ trợ kỹ thuật tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn tỉnh Sơn La’ không phải là những câu chuyện đơn lẻ, mà là kết quả của một mô hình phối hợp chặt chẽ, trong đó Trạm Y tế xã giữ vai trò điều phối, hỗ trợ kỹ thuật, ‘cầm tay chỉ việc’ để các lực lượng xã hội tự tin truyền thông đúng và hiệu quả.

Trưởng bản, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên là những ‘cánh tay nối dài’ không thể thiếu. Họ có uy tín và sự thấu hiểu địa phương, giúp thông điệp y tế trở nên gần gũi và thuyết phục hơn. Cách làm hiệu quả nhất là ‘đến đúng nơi, đúng lúc, gặp đúng người, nói đúng điều người dân cần’.

Việc lồng ghép vào các hoạt động sẵn có, sử dụng tiếng dân tộc và liên hệ với tình hình dịch bệnh thực tế đã chứng tỏ sức mạnh vượt trội. Những kinh nghiệm quý báu từ Sơn La chính là tài liệu tham khảo sống động cho các địa phương, đặc biệt là các đơn vị y tế và đoàn thể sau sáp nhập, để cùng nhau chung tay tạo nên sự thay đổi bền vững trong công tác tiêm chủng.

Ngày Quốc tế Nelson Mandela năm 2025 đã được tổ chức với chủ đề đầy ý nghĩa: “Cuộc chiến chống đói nghèo và bất bình đẳng vẫn nằm trong tay chúng ta”. Trong dịp này, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc (LHQ) António Guterres đã có vinh dự trao giải thưởng Nelson Rolihlahla Mandela cho hai cá nhân xuất sắc đã tạo nên những đóng góp đáng kể cho cộng đồng. Đó là nhà hoạt động Brenda Reynolds đến từ Canada và doanh nhân xã hội Kennedy Odede đến từ Kenya.

Brenda Reynolds, một chuyên gia công tác xã hội dày dặn kinh nghiệm, đã dành nhiều năm hỗ trợ y tế cho người da đỏ ở Canada. Bà đã đóng vai trò quan trọng trong việc hòa giải giữa chính quyền và cộng đồng người bản địa, giúp tìm ra những giải pháp tháo gỡ khúc mắc giữa các bên. Qua những kinh nghiệm và hiểu biết sâu sắc của mình, bà Reynolds đã trở thành một diễn giả nổi tiếng tại nhiều diễn đàn quốc tế quan trọng, giúp quảng bá những nỗ lực hòa giải và hiểu biết giữa các cộng đồng.

Ông Kennedy Odede, người sáng lập và Tổng Giám đốc điều hành của SHOFCO, một doanh nghiệp xã hội hoạt động với mục tiêu hỗ trợ trẻ em lang thang cơ nhỡ, cũng là một cá nhân được vinh danh. Ông Odede từng trải qua cuộc sống khắc nghiệt của trẻ em đường phố tại khu ổ chuột Kibera, Kenya. Hiện nay, tổ chức SHOFCO của ông đã phát triển và hỗ trợ tại 68 địa điểm, cung cấp các dịch vụ thiết yếu cho những cộng đồng dân cư nghèo khó, nỗ lực giúp họ vươn lên và có cuộc sống tốt hơn.

Tổng Thư ký LHQ António Guterres ca ngợi cả hai người đoạt giải thưởng đã thể hiện rõ tinh thần của Nelson Mandela, đó là “điều quan trọng trong cuộc sống không chỉ là việc chúng ta đã sống, mà là những khác biệt mà chúng ta đã tạo ra cho cuộc sống của người khác”. Ông nhấn mạnh di sản hòa giải và chuyển đổi của Nelson Mandela tiếp tục là nguồn cảm hứng và động lực cho tất cả mọi người.

Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Philémon Yang bày tỏ: “Giải thưởng Nelson Mandela của LHQ năm 2025 không chỉ là sự tôn vinh di sản của ông Nelson Mandela mà còn khẳng định tinh thần đa phương tồn tại thông qua những nỗ lực không mệt mỏi của những người đoạt giải”. Việc trao giải thưởng này không chỉ ghi nhận những đóng góp của hai cá nhân xuất sắc mà còn khuyến khích tất cả mọi người tiếp tục phấn đấu vì một thế giới tốt đẹp hơn, nơi mọi người có thể sống trong hòa bình, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.

Thông qua việc vinh danh và trao giải thưởng Nelson Mandela, LHQ một lần nữa khẳng định cam kết của mình đối với việc thúc đẩy hòa giải, xóa đói giảm nghèo và giải quyết bất bình đẳng. Đây là những mục tiêu cốt lõi trong hành trình xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người.