Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang đứng trước một cơ hội vàng để phát triển kinh tế tuần hoàn, một mô hình giúp ứng phó với khủng hoảng tài nguyên, biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu nhằm tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường và thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Các chuyên gia đánh giá rằng Việt Nam có tiềm năng kinh tế tuần hoàn rất lớn trong các lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, năng lượng và giao thông. Đặc biệt, trong lĩnh vực rác thải và năng lượng tái tạo, nhiều doanh nghiệp đã triển khai các dự án xử lý rác thải và chuyển giao công nghệ. Theo TS. Nguyễn Đình Trọng, Chủ tịch Tập đoàn Công nghệ T-TECH Việt Nam, việc ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong các nhà máy xử lý rác là ‘đầu cuối của chu trình tái chế và tái sử dụng chất thải’. Công ty đã triển khai khoảng 200 dự án lò đốt rác tại 34 địa phương và đã biến phần rác đốt thành nhiên liệu phát điện.

Để phát triển kinh tế tuần hoàn, việc đồng bộ hóa dữ liệu từ các bộ, ngành, doanh nghiệp và người dân là rất quan trọng. Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, cho rằng cần xây dựng nền tảng quốc gia để xác thực nguồn gốc sản phẩm, áp dụng công nghệ như blockchain để đảm bảo minh bạch và chống gian lận hiệu quả hơn.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để ứng phó khủng hoảng tài nguyên, biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, để phát triển kinh tế tuần hoàn, Việt Nam vẫn còn những điểm nghẽn cần tháo gỡ nhanh chóng, điển hình là các chính sách đi vào cuộc sống còn thiếu linh hoạt.

Cần có một chiến lược rõ ràng hơn, cùng với các cơ chế ưu đãi thuế và tín dụng xanh hiệu quả, tạo điều kiện đầu tư hạ tầng để xử lý chất thải và chuyển giao công nghệ tuần hoàn. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các Nghị định sau đó đã tạo hành lang pháp lý cho mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, vẫn cần có những thay đổi đột phá trong tư duy và chính sách để hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn hiệu quả.

Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp khoảng 45% vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng tài chính bền vững cho DNNVV vẫn còn nhiều thách thức. Theo số liệu mới nhất, chỉ có dưới 9% DNNVV tiếp cận được tài chính bền vững, trong khi tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ. Điều này cho thấy cần có những giải pháp toàn diện để hỗ trợ DNNVV tiếp cận tốt hơn với tài chính bền vững.

Để giải quyết thách thức này, các chuyên gia đề xuất xây dựng khung chính sách với 4 trụ cột chính: Hoàn thiện khung pháp lý; Cải cách tài chính; Nâng cao năng lực DNNVV; Phát triển hạ tầng thị trường. Việc đồng bộ hóa các giải pháp trên sẽ giúp tháo gỡ các rào cản, mở rộng cơ hội tiếp cận tài chính cho DNNVV.

Thực trạng cho thấy, các DNNVV tại Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận cả nguồn tài chính truyền thống và tài chính bền vững. Tỷ lệ DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống còn 28% vào năm 2023. Tín dụng xanh, một thành phần quan trọng của tài chính bền vững, hiện chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng tại Việt Nam, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực.

Có ba rào cản chính được xác định là hạn chế sự tham gia của DNNVV vào tài chính bền vững: thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG); sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương; và tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp. Những rào cản này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, các tổ chức tài chính và chính các DNNVV để khắc phục.

Các giải pháp được đề xuất nhằm vượt qua những rào cản trên bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, cải cách khu vực tài chính, nâng cao năng lực các DNNVV và phát triển hạ tầng thị trường. Những giải pháp này không chỉ dựa trên kinh nghiệm quốc tế mà còn phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho DNNVV tiếp cận tài chính bền vững.

Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên không chỉ giúp huy động tài chính bền vững cho DNNVV mà còn góp phần tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh. Quan trọng hơn, đây là bước đi chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon, phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững.

Nhìn chung, hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững là một nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn phát triển hiện nay. Với sự phối hợp và nỗ lực của tất cả các bên liên quan, Việt Nam có thể khai thác tối đa tiềm năng của khu vực DNNVV, đồng thời thực hiện thành công các mục tiêu về phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.