Thói quen kiểm tra điện thoại ngay sau khi thức dậy đang trở thành một vấn đề đáng báo động đối với sức khỏe não bộ và tinh thần của nhiều người. Khi não bộ vẫn chưa hoàn toàn tỉnh táo, việc tiếp nhận hàng loạt thông tin từ mạng xã hội, tin tức hay công việc có thể dẫn đến tình trạng căng thẳng, khó tập trung và mệt mỏi kéo dài.

Ngay sau khi thức dậy, não bộ con người thường ở trong trạng thái “sóng alpha”, một giai đoạn chuyển tiếp giữa trạng thái ngủ và tỉnh. Trong thời gian này, tâm trí thường thư giãn, dễ sáng tạo và ít bị phân tán. Đây được coi là thời điểm vàng để suy nghĩ tích cực hoặc nuôi dưỡng những ý tưởng mới. Tuy nhiên, khi ta bắt đầu ngày mới bằng việc kiểm tra điện thoại, não bộ lập tức bị đẩy vào tình trạng cảnh giác cao độ, khiến cho sự thư giãn và sáng tạo bị gián đoạn.

Mạng xã hội, với khả năng kết nối tức thời, cũng có thể nhanh chóng hút cạn sự tập trung và năng lượng tinh thần của chúng ta. Việc lướt điện thoại vào buổi sáng vô tình tạo ra một cơ chế “tìm kiếm phần thưởng” cho não bộ, nơi ta liên tục tìm kiếm cảm giác vui vẻ từ những video, tin tức nóng hay tương tác ảo. Điều này có thể dẫn đến hậu quả là trong phần còn lại của ngày, bộ não khó có thể duy trì sự tập trung bền vững, dễ bị xao nhãng và mất kiên nhẫn.

Một nghiên cứu của National Sleep Foundation vào năm 2021 chỉ ra rằng việc sử dụng thiết bị điện tử vào đầu và cuối ngày có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ. Điều này có thể khiến cơ thể rối loạn nhịp sinh học, khó ngủ sâu và dễ mệt mỏi hơn vào hôm sau.

Không chỉ gây căng thẳng, mạng xã hội còn có thể trở thành một “bẫy” tâm lý, khiến người dùng dễ rơi vào cảm giác tự ti, chán nản khi so sánh cuộc sống của mình với những người khác trên mạng. Đặc biệt vào buổi sáng, những hình ảnh về cuộc sống hoàn hảo và thành công rực rỡ của người khác có thể dễ dàng gây ra tổn thương ngầm.

Để cải thiện sức khỏe tinh thần và não bộ, việc thay đổi thói quen hàng ngày là điều cần thiết. Thay vì vội vàng lướt điện thoại ngay khi thức dậy, hãy bắt đầu ngày mới bằng một hoạt động nhẹ nhàng và thư giãn. Một số hoạt động như vươn vai, uống nước, tập vài động tác yoga, thiền hoặc đơn giản là ngồi yên vài phút để hít thở sâu có thể giúp cơ thể và não bộ thư giãn.

Việc viết ra mục tiêu trong ngày hoặc dành một chút thời gian để suy nghĩ tích cực cũng có thể giúp thiết lập tinh thần vững vàng và định hướng cho ngày mới. Chuyên gia Nicole Venola nhấn mạnh rằng những phút đầu ngày là thời điểm quý giá để nuôi dưỡng sức khỏe tâm trí. Chỉ cần thay đổi một thói quen nhỏ, như không cầm điện thoại ngay khi vừa tỉnh dậy, bạn đã giúp não bộ có cơ hội nghỉ ngơi đúng cách và chuẩn bị tốt hơn cho mọi thử thách trong ngày.

National Sleep Foundation khuyến cáo về tầm quan trọng của việc quản lý thời gian sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ và sau khi thức dậy để bảo vệ sức khỏe tinh thần và não bộ.

Lời khuyên từ các chuyên gia tâm lý và sức khỏe là hãy dành thời gian cho những hoạt động thư giãn và tích cực vào buổi sáng, thay vì dành thời gian cho điện thoại và mạng xã hội. Điều này sẽ giúp bạn bắt đầu ngày mới với tâm trạng tích cực và tinh thần sảng khoái.

Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra. Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói.

Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Trường Tiểu học Oxford tại Anh đã tiên phong trong việc đổi mới phương pháp giáo dục bằng cách tích hợp trò chơi vào chương trình giảng dạy, mang lại một không khí học tập mới mẻ và thú vị cho học sinh. Hiệu trưởng Tina Farr cho biết, kể từ khi áp dụng phương pháp này, sự hào hứng của học sinh đã tăng lên đáng kể và bầu không khí trong lớp học đã thay đổi hoàn toàn.

Ở lớp học năm 2 của trường, học sinh được khuyến khích học tập thông qua trò chơi, giúp chúng phát triển năng lượng và tương tác với bạn bè một cách tích cực. Phương pháp giáo dục này cho phép trẻ di chuyển xung quanh, khám phá và tạo ra nhiều hoạt động khác nhau, từ đó kích thích sự tò mò và sáng tạo của chúng. Thay vì chỉ nghe giảng, các em được học về tiền bạc và toán học thông qua trò chơi, giúp chúng hiểu và ghi nhớ kiến thức một cách hiệu quả hơn.

Hiệu trưởng Tina Farr tin rằng, phương pháp giáo dục tích hợp trò chơi có thể thay thế những hoạt động giáo dục không hiệu quả khác và đã quyết định áp dụng cách giảng dạy này cho nhiều cấp học khác trong trường. Sự thành công của phương pháp này đã được chứng minh khi Trường Tiểu học Oxford vượt qua cuộc thanh tra của Văn phòng Tiêu chuẩn Giáo dục, Dịch vụ và Kỹ năng Trẻ em (Ofsted) vào tháng 6/2025.

Các chuyên gia cho rằng, việc đưa trò chơi vào trường học có thể là một giải pháp hiệu quả để giải quyết cuộc khủng hoảng về sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ em. Ông Michael Follett, Giám đốc của Opal Play, cho biết rằng trò chơi có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, khiến chúng hạnh phúc và khỏe mạnh hơn. Theo ông, trò chơi đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ em.

Tuy nhiên, tại Anh, áp lực cắt ngắn thời gian chơi trong chương trình giảng dạy đã trở thành một thách thức lớn đối với các trường học. Nhiều chuyên gia và nghị sĩ, trong đó có nghị sĩ đảng Lao động Kim Leadbeater, kêu gọi sự hiểu biết rộng hơn về hạnh phúc để giữ cho mọi người khỏe mạnh và bảo vệ quyền được vui chơi của trẻ em. Họ cho rằng, hệ thống giáo dục cần được thay đổi ngay lập tức để phù hợp với nhu cầu của trẻ em và khoa học thần kinh hiện đại, trong đó việc tích hợp trò chơi vào chương trình giảng dạy là một phần quan trọng.

Trước những thách thức và áp lực trong việc bảo vệ quyền được vui chơi của trẻ em, các chuyên gia và nhà giáo dục hy vọng rằng, việc đổi mới phương pháp giáo dục tại Trường Tiểu học Oxford và các trường học khác sẽ trở thành một xu hướng tích cực, mang lại lợi ích cho sự phát triển toàn diện của trẻ em.

Ngày 26-7, lễ khai mạc Cuộc thi phim ngắn Inspiring Vietnam 2025 với chủ đề ‘Sức khỏe tinh thần của người trẻ’ đã diễn ra tại trường Đại học Fulbright Việt Nam (TP.HCM). Cuộc thi này tạo cơ hội cho các nhà làm phim, sinh viên, tổ chức xã hội… sử dụng điện ảnh để nói về vấn đề sức khỏe tinh thần của người trẻ.

Phát biểu tại lễ khai mạc, đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh, đại diện ban tổ chức, cho biết hiện nay có nhiều đề tài được các nhà làm phim trẻ quan tâm, như những khó khăn của người trẻ trong thời đại mới, những biến động xã hội, và các bạn trẻ muốn chia sẻ những vấn đề đó không chỉ với cộng đồng làm phim mà còn với khán giả, thế giới xung quanh mình.

‘Với chủ đề của cuộc thi phim ngắn Inspiring Vietnam 2025, tôi nghĩ đây là một chủ đề cực kỳ quan trọng, giúp những người trẻ lên tiếng về những vấn đề mà họ đang gặp phải, những điều mà họ đang loay hoay, vấp phải mà không biết chia sẻ với ai… thông qua ngôn ngữ của điện ảnh’ – đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh chia sẻ.

Đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh nhận định, cuộc thi không chỉ khích lệ, tạo động lực mà còn là một sân chơi để các nhà làm phim trẻ có thể cùng làm phim, chia sẻ và trao đổi về nghề nghiệp, cũng như những vấn đề liên quan đến cuộc thi.

‘Chúng tôi hi vọng sẽ nhận được các tác phẩm từ các bạn trẻ, trong đó chứa đựng sự chân thành, nói lên được những vấn đề mà họ hay gặp phải. Và mong rằng những bộ phim đạt giải của Việt Nam năm nay khi mang đến Inspiring Asia, các bạn cũng sẽ đóng góp một tiếng nói lớn trong khu vực Đông Nam Á, Châu Á, và thể hiện được tinh thần của những nhà làm phim trẻ Việt Nam’ – đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh nói.

Cuộc thi phim ngắn Inspiring Vietnam 2025 được tổ chức và tài trợ bởi Quỹ Gia đình Nguyễn – Phương (Nguyễn-Phương Family Foundation) với mong muốn kêu gọi và đồng hành cùng các nhà làm phim trẻ, cũng như các tổ chức xã hội trong hành trình lan tỏa những thông điệp nhân văn về sức khỏe tinh thần của người trẻ tại Việt Nam.

Đây là lần đầu tiên Inspiring Asia, chuỗi liên hoan phim ngắn truyền cảm hứng, được tổ chức tại Việt Nam. Những mùa trước, cuộc thi được tổ chức thường niên tại các quốc gia như Trung Quốc, Singapore, Indonesia, Thái Lan…

Theo đó, hơn 20% thanh thiếu niên trên thế giới đang trải qua lo âu và gần 1/4 có biểu hiện trầm cảm, nhưng phần lớn vẫn im lặng vì định kiến và thiếu hệ thống hỗ trợ. Điện ảnh có thể là chiếc cầu nối giúp các câu chuyện thầm lặng ấy được lắng nghe, thấu hiểu và truyền cảm hứng để hành động.

Cuộc thi phim ngắn Sức khỏe tinh thần của người trẻ Inspiring Vietnam 2025 bắt đầu nhận tác phẩm từ ngày 14-7 đến 30-8-2025. Cuộc thi mở ra cơ hội cho các nhà làm phim độc lập, sinh viên, tổ chức xã hội và bất kỳ ai mong muốn sử dụng điện ảnh như một công cụ để lên tiếng về những vấn đề mà mình trăn trở.

Người tham dự có thể gửi các phim ngắn dài từ 2–7 phút, được sản xuất trong 3 năm gần nhất, phản ánh chân thật và sáng tạo góc nhìn về sức khỏe tinh thần của người trẻ.

Hai tác phẩm xuất sắc nhất sẽ đại diện Việt Nam tranh tài tại vòng chung kết khu vực được tổ chức tại Singapore vào ngày 25-10-2025, với tổng giá trị giải thưởng lên đến 100.000 USD.

Một nghiên cứu gần đây của Đại học Jaume I (Tây Ban Nha) đã chỉ ra rằng việc sống chung với con trai trên 30 tuổi nhưng độc thân có thể làm giảm mức độ hài lòng trong cuộc sống của các bà mẹ, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của họ. Dữ liệu từ Khảo sát Tài chính hộ gia đình của Tây Ban Nha, một phần của Kế hoạch Thống kê quốc gia, đã được phân tích để đưa ra kết luận này. Kết quả nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Social Science & Medicine.

Nhóm nghiên cứu do tiến sĩ María José Gil-Moltó và tiến sĩ Arne Risa Hole từ Nhóm Kinh tế thực nghiệm và Tính toán (UJI) dẫn đầu, đã tập trung vào nhóm cha mẹ từ 50 đến 75 tuổi. Họ theo dõi mức độ hài lòng trong cuộc sống của các bậc phụ huynh qua các giai đoạn con cái rời nhà hoặc quay về sống chung.

Ở các nước châu Âu như Tây Ban Nha, hơn 40% người trưởng thành từ 25-34 tuổi vẫn sống cùng cha mẹ. Độ tuổi trung bình để rời khỏi nhà là khoảng 29,8. Ngoài ra, các yếu tố kinh tế, văn hóa gia đình truyền thống và sự phân công lao động chưa công bằng trong gia đình cũng là những nguyên nhân khiến nhiều người trẻ ở nhà lâu hơn.

Đáng chú ý, nghiên cứu chỉ ra rằng các bà mẹ sống chung với con trên 30 tuổi có mức độ hài lòng thấp hơn đáng kể. Điều này tương đương với việc sức khỏe của họ giảm từ mức ‘rất tốt’ xuống ‘tạm ổn’. Trong khi đó, không có sự sụt giảm tương tự được ghi nhận ở người cha, cho thấy gánh nặng chăm sóc trong gia đình vẫn chủ yếu đổ dồn lên vai người mẹ.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng trong bối cảnh quốc tế hiện nay, khi việc sống chung giữa cha mẹ và con cái trưởng thành ngày càng phổ biến do khủng hoảng tài chính và chi phí sinh hoạt tăng cao, cần nhận thức được rằng sự sống chung này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của phụ huynh, đặc biệt là các bà mẹ.

Từ nghiên cứu này, nhóm tác giả đề xuất các nhà hoạch định chính sách cần cân nhắc tạo điều kiện tốt hơn cho thanh niên tự lập thông qua các chính sách hỗ trợ nhà ở, việc làm và tài chính phù hợp.

Tại Việt Nam, một quốc gia đề cao giá trị và vai trò gia đình, tình trạng người trẻ trên 30 tuổi, đặc biệt là nam giới sống chung với bố mẹ cũng không phải là hiếm. Áp lực từ giá nhà tăng cao, thị trường lao động cạnh tranh và kỳ vọng xã hội về việc ‘an cư trước khi lập nghiệp’ khiến nhiều người ngần ngại rời khỏi vòng tay gia đình.

Tuy nhiên, vấn đề không chỉ dừng lại ở yếu tố kinh tế mà còn phản ánh những thay đổi trong cấu trúc gia đình, giá trị cá nhân và sự chuyển dịch của vai trò giới trong xã hội hiện đại. Đây không chỉ là câu chuyện của riêng Tây Ban Nha mà là xu hướng đang lan rộng và đặt ra nhiều câu hỏi cho chính sách nhà ở, phúc lợi và giáo dục giới trẻ tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Bên cạnh đó, một vấn đề khác liên quan đến sức khỏe tâm thần của trẻ vị thành niên tại Việt Nam cũng đáng được quan tâm. Áp lực học tập và sự kiểm soát quá nghiêm ngặt của cha mẹ đang khiến trẻ lo âu, trầm cảm, cảm giác bị cô lập và cô đơn. Theo nghiên cứu, có tới gần 22% trẻ vị thành niên tại Việt Nam đang gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần.