Kinh tế tư nhân Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế khó vượt qua kể từ năm 2011 đến nay. Theo nghiên cứu của các chuyên gia từ Đại học Kinh tế quốc dân, những hạn chế này bắt nguồn từ việc nhận thức chưa đầy đủ và thống nhất về kinh tế tư nhân. Hệ thống chính sách hiện hành còn nhiều khía cạnh thiếu tính bao trùm và không đảm bảo sự công bằng giữa kinh tế tư nhân và các khu vực kinh tế khác.

Các chuyên gia đã chỉ rõ rằng lực lượng kinh tế tư nhân tại Việt Nam hiện chưa có một mô hình phù hợp để gắn kết các bộ phận cấu thành. Bên cạnh đó, doanh nhân Việt Nam hiện đang thiếu những đặc tính cần thiết để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại và tính chất cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Để khắc phục những hạn chế này, nhóm chuyên gia nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp quan trọng. Trước hết, cần hoàn thiện tư duy và cách thức nhìn nhận về khu vực kinh tế tư nhân, trong đó nhấn mạnh vai trò của người Việt là chủ yếu nhưng cũng cần lưu ý đến bộ phận kinh tế tư nhân Việt Nam ở nước ngoài.

Thứ hai, cần đứng trên quan điểm phát triển bao trùm để tháo gỡ những nút thắt về thể chế và chính sách trong phát triển kinh tế tư nhân. Điều này bao gồm việc hoàn thiện chính sách để tạo sự bình đẳng cho các doanh nghiệp tư nhân so với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI.

Thứ ba, cần hoàn thiện các mô hình gắn kết lực lượng kinh tế tư nhân của người Việt Nam. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc liên kết các loại hình doanh nghiệp tư nhân trong nước và tổ chức liên kết doanh nghiệp của người Việt Nam ở nước ngoài và doanh nghiệp tư nhân trong nước.

Thứ tư, cần phát triển đội ngũ doanh nhân Việt đáp ứng được yêu cầu mới của nền kinh tế. Điều này bao gồm việc triển khai các chương trình đào tạo doanh nhân, hỗ trợ tài chính và chính sách khuyến khích doanh nhân tham gia đào tạo.

Cuối cùng, cần phát triển tinh thần doanh nhân và văn hóa kinh doanh lành mạnh trên cơ sở triển khai đồng bộ việc xây dựng và phổ biến bộ Quy tắc đạo đức kinh doanh cho doanh nhân Việt Nam.

Trong bối cảnh kinh tế đang dần hồi phục, đầu tư tư nhân đang cho thấy dấu hiệu khởi sắc và chuyển dịch vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn. Số liệu mới nhất về đăng ký kinh doanh và gia nhập thị trường của doanh nghiệp trong thời gian gần đây đã phản ánh rõ xu hướng này.

Theo số liệu thống kê, tháng 6/2025 đã ghi nhận số doanh nghiệp thành lập mới đạt mức kỷ lục với hơn 24.000 doanh nghiệp, tăng gần gấp đôi so với giai đoạn 2021-2024. Trong 6 tháng đầu năm 2025, có 91.000 doanh nghiệp thành lập mới và trên 61.000 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, tăng hơn 57% so với cùng kỳ. Một điểm đáng chú ý là số doanh nghiệp gia nhập thị trường và tái gia nhập thị trường cao hơn 1,2 lần so với số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, cho thấy niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào môi trường kinh doanh và triển vọng phục hồi của nền kinh tế đang tăng lên.

TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, nhận định rằng đầu tư tư nhân đã khởi sắc và phục hồi tăng trưởng, đặc biệt là thông qua cơ cấu doanh nghiệp mới thành lập. Điều này cho thấy xu hướng đầu tư tư nhân đang chuyển dịch vào những lĩnh vực có hàm lượng trí tuệ, đổi mới sáng tạo, có năng suất lao động cao hơn. Ông cũng nhấn mạnh rằng động lực tăng trưởng mới dựa vào đổi mới sáng tạo, năng suất lao động được xem như tiền đề trong quá trình ra quyết định đầu tư của các doanh nghiệp.

Để tiếp tục khuyến khích doanh nghiệp khởi nghiệp và ứng dụng khoa học công nghệ, chuyên gia kinh tế Châu Đình Linh cho rằng cần tiếp tục quan tâm và cải thiện môi trường kinh doanh. Với môi trường kinh doanh thông thoáng, thuận lợi, doanh nghiệp sẽ nhìn thấy cơ hội kinh doanh ở nhiều lĩnh vực khác nhau và thu hút mạnh mẽ hơn các nguồn lực từ đầu tư tư nhân.

Một môi trường kinh doanh thuận lợi không chỉ giúp kích thích sự phát triển của doanh nghiệp mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư nước ngoài và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Việc cải thiện môi trường kinh doanh cũng giúp tăng cường niềm tin của doanh nghiệp vào chính sách và triển vọng kinh tế, từ đó tạo ra một vòng tròn tích cực cho sự phát triển của nền kinh tế.

Tóm lại, sự khởi sắc của đầu tư tư nhân và xu hướng chuyển dịch vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn là một tín hiệu tích cực cho sự phục hồi và phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên, để duy trì và phát huy xu hướng này, cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh và khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Chuyển hóa chính sách thành hành động cụ thể: Thách thức trong thực thi và giải pháp cho phát triển kinh tế tư nhân

Trong quá trình phát triển kinh tế tư nhân tại Việt Nam, vẫn còn tồn tại khoảng cách lớn giữa chính sách và thực thi. Gần 45% doanh nghiệp cho biết gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục hành chính, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Tại Đà Nẵng, một dự án xây dựng phải mất tới 28 tuần chỉ để hoàn thành chuỗi thủ tục liên quan đến đất đai, môi trường và xây dựng. Điều này cho thấy chi phí thời gian đang bào mòn động lực đầu tư.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI, nhận định: ‘Chúng ta đã ban hành nhiều chính sách đúng đắn và phù hợp, nhưng vấn đề quan trọng trong thời gian tới là làm thế nào để thực thi hiệu quả các chính sách này.’ Theo ông Tuấn, việc triển khai chính sách một cách năng động và sáng tạo tại các địa phương đóng vai trò then chốt.

Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt nhằm tháo gỡ các nút thắt này. Hàng loạt văn bản đã được ban hành nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân định rõ thẩm quyền giữa Chính phủ và chính quyền địa phương hai cấp. Nhiều địa phương đã có chuyển biến tích cực: quy trình nhanh hơn, thái độ phục vụ cải thiện rõ rệt.

Tuy nhiên, vẫn còn không ít nơi loay hoay trong cách làm. Câu hỏi được đặt ra là vì sao một số nơi có thể thu hút hàng trăm doanh nghiệp trong khi nơi khác lại để nhà đầu tư ‘bỏ đi trong im lặng’? Câu trả lời nằm ở tinh thần thực thi – thứ không thể có nếu thiếu một cơ chế khuyến khích đúng và những ràng buộc trách nhiệm rõ ràng.

Ông Đậu Anh Tuấn kêu gọi thiết lập một hệ tiêu chí gắn trách nhiệm với hiệu quả hành động: ‘Việc xây dựng một môi trường không sợ hãi, khơi dậy niềm tự hào khi hỗ trợ doanh nghiệp sẽ giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian và thúc đẩy hoạt động kinh doanh thuận lợi.’ Ông Tuấn cũng đề xuất giao các chỉ số KPI về phát triển kinh tế và thành lập doanh nghiệp tư nhân cho các địa phương, đồng thời lấy đây làm tiêu chí đánh giá thành tích chính trị.

Khi hành vi công vụ trở thành động lực phát triển doanh nghiệp, một chính sách hay chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó sống trong từng hành vi, từng quyết định, từng nụ cười đồng hành của cán bộ công quyền. Mỗi doanh nghiệp được hỗ trợ kịp thời, mỗi thủ tục được cắt giảm đúng lúc, mỗi không gian đầu tư được mở rộng hiệu quả – chính là minh chứng cụ thể cho sự thay đổi từ bên trong bộ máy.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, tỉnh Phú Thọ đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng với 1.878 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng hơn 32% so với cùng kỳ năm trước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh đạt 10,09%, đứng thứ 9 cả nước. Những con số này là minh chứng cho sự chuyển mình của tỉnh Phú Thọ sau khi sáp nhập và cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của vùng đất này.

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân đã tạo ra một luồng gió mới cho sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân tại các địa phương. Nghị quyết này không chỉ khẳng định vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân mà còn đặt ra các mục tiêu cụ thể để phát triển lĩnh vực này. Tỉnh Phú Thọ, Hòa Bình và Vĩnh Phúc đã khẩn trương ban hành kế hoạch hành động cụ thể để hiện thực hóa nghị quyết này. Các kế hoạch này bao gồm các mục tiêu rõ ràng, có tầm nhìn xa đến năm 2045.

Mục tiêu của Phú Thọ là đến năm 2030 có trên 19.000 doanh nghiệp, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 62-65% GRDP; đến năm 2045 phấn đấu đạt 30.000 doanh nghiệp, chiếm 67-70% GRDP. Tương tự, Hòa Bình đặt mục tiêu đến năm 2030 có 7.500 doanh nghiệp tư nhân, đóng góp trên 55% GRDP; đến năm 2045 đạt 11.300 doanh nghiệp, đóng góp trên 60% GRDP. Vĩnh Phúc đặt mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 20.000 doanh nghiệp tư nhân, 80.000 hộ kinh doanh cá thể, khu vực tư nhân đóng góp khoảng 35% GRDP; đến năm 2045 sẽ có 50.000 doanh nghiệp, chiếm 45% GRDP.

Các địa phương đã xác định rõ ngành ưu tiên, chỉ tiêu phát triển doanh nghiệp, tỷ trọng GRDP, cũng như các giải pháp hỗ trợ – chuyển đổi số, cải thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao… tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân.

Sự tăng trưởng của doanh nghiệp tư nhân tại Phú Thọ và các địa phương khác đã góp phần vào việc tăng trưởng kinh tế của tỉnh. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua, bao gồm sự chênh lệch giữa các vùng về quy mô doanh nghiệp, chất lượng hạ tầng và năng lực cạnh tranh.

Để kinh tế tư nhân thực sự trở thành trụ cột, điều quan trọng hơn cả là những cam kết phải được cụ thể hóa trong từng chính sách, từng quy trình được tháo gỡ cho doanh nghiệp. Việc xây dựng một kế hoạch hành động thống nhất cho tỉnh Phú Thọ mới được UBND tỉnh khẩn trương thực hiện ngay trong tháng 7/2025.

Với những nỗ lực và quyết tâm của chính quyền địa phương, cùng với sự hỗ trợ từ các chính sách của Trung ương, Phú Thọ và các địa phương khác có tiềm năng phát triển mạnh mẽ và trở thành điểm sáng trong bức tranh kinh tế của cả nước.