Nghề làm gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk, xã Liên Sơn, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk, đã tồn tại bền bỉ qua nhiều thế hệ với kỹ thuật độc đáo như ‘nuôi đất’, ‘trích đất’ và nung lộ thiên. Gốm của người M’nông Rlăm được biết đến với đặc trưng không sử dụng bàn xoay, không lò nung, không khuôn đúc, tạo nên những sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa.

Quá trình làm gốm bắt đầu từ việc ‘nuôi đất’, tức là ủ đất sét lấy từ bờ sông Krông Ana để giữ ẩm và bảo tồn chất đất. Sau đó, người thợ sẽ ‘trích đất’ – lấy một lượng đất vừa đủ để tạo nên một sản phẩm, được xem như một nghi thức tâm linh. Gốm M’nông Rlăm được tạo dáng hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ di chuyển xung quanh sản phẩm trong quá trình nặn, tương đồng với cách làm gốm của người Chăm. Sản phẩm sau khi tạo hình được đánh bóng bằng đá, khắc họa tiết bằng que tre, sau đó phơi khô tự nhiên rồi nung trong lửa khoảng 30 phút với nhiên liệu vỏ trấu và mùn cưa.

Gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Sự công nhận này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình gìn giữ và phục hồi một làng nghề truyền thống đặc sắc của Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc gìn giữ nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự mai một về nhân lực, nguyên liệu khan hiếm, và khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm.

Chính quyền địa phương đã triển khai một số đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống, đặt hàng sản phẩm gốm từ nghệ nhân địa phương, tổ chức các lớp truyền dạy nghề, và giới thiệu sản phẩm đến các đơn vị lữ hành. Gốm thủ công của buôn Dơng Bắk đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn. Du lịch cộng đồng đã mang đến hy vọng mới cho nghề làm gốm của người M’nông tại buôn Dơng Bắk. Các tour du lịch trải nghiệm đã về đến Yang Tao, tạo điều kiện cho nghệ nhân địa phương trình diễn kỹ thuật làm gốm cổ.

Du khách khi đến thăm làng gốm không chỉ được tìm hiểu quy trình thủ công, mà còn có thể trực tiếp tham gia tạo hình, trang trí sản phẩm và mang về làm kỷ niệm. Những hoạt động này bước đầu giúp gốm Yang Tao có thêm cơ hội được hồi sinh, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại khu vực Tây Nguyên.

Trần Bích Tuyền, một cô gái trẻ đến từ phường An Hòa, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ, đã tạo ra một thương hiệu riêng cho mình với nghề làm móc khóa, kẹp tóc bằng len. Sản phẩm của cô không chỉ được ưa chuộng trong nước mà còn được xuất khẩu sang các nước như Mỹ, Úc.

Khởi nghiệp từ đam mê

Tuyền bắt đầu sự nghiệp của mình bằng cách làm việc tại một cửa hàng giày dép sau khi tốt nghiệp phổ thông. Tuy nhiên, với thu nhập thấp, cô quyết định học nghề may và làm thợ may. Nhưng chính việc khám phá nghề handmade trên mạng xã hội đã thay đổi cuộc đời cô.

Ban đầu, Tuyền làm vài chiếc kẹp tóc bằng len để tặng bạn bè và người thân. Nhận được phản hồi tích cực, cô quyết định bắt đầu kinh doanh. Với số vốn ban đầu chỉ 750.000 đồng, Tuyền bắt đầu bán sản phẩm trên sàn thương mại điện tử vào tháng 7/2023.

[Caption align=”aligncenter” width=”650″] Trần Bích Tuyền bên con capybara làm bằng len[/caption]

Sau một năm, doanh thu của shop Tuyền đạt từ 80-90 triệu đồng mỗi tháng, với lợi nhuận hơn 20 triệu đồng. Thành công của cô đến từ việc tập trung vào sản xuất các sản phẩm thủ công độc đáo như gấu, capybara, kẹp tóc, móc khóa với nhiều mẫu mã khác nhau.

Tuyền không chỉ dừng lại ở việc kinh doanh mà còn tạo việc làm cho hơn 30 lao động, chủ yếu là sinh viên và phụ nữ, bằng cách hướng dẫn họ cách làm sản phẩm thủ công. Mỗi tháng, các cộng tác viên có thể kiếm được từ 1-7 triệu đồng tùy vào số lượng sản phẩm họ làm ra.

[Caption align=”aligncenter” width=”650″] Con thỏ được làm từ len rất đáng yêu[/caption]

Trương Bảo Nhi, một sinh viên đã tốt nghiệp, chia sẻ về trải nghiệm làm việc với Tuyền. Cô được hướng dẫn tận tình và có thể kiếm được 3-4 triệu đồng mỗi tháng nhờ làm các sản phẩm móc khóa bằng len.

[Caption align=”aligncenter” width=”650″] Mỗi sản phẩm từ len do Tuyền làm ra có giá từ vài chục nghìn đến hàng trăm nghìn đồng[/caption]

Theo Tuyền, bí quyết thành công nằm ở việc không ngừng sáng tạo và cập nhật xu hướng mới. Cô luôn cố gắng tạo ra sản phẩm “đẹp y chang” với tưởng tượng của khách hàng. Sự thành công của Tuyền không chỉ mang lại thu nhập cho bản thân mà còn tạo cơ hội việc làm cho nhiều người.