Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, không còn là một lĩnh vực xa xôi và chuyên biệt. Tại Việt Nam, công nghệ này đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành và lĩnh vực, góp phần quan trọng vào quản lý và phát triển đất nước.

Từ viễn thông, định vị dẫn đường đến viễn thám phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt, công nghệ vũ trụ đã chứng minh vai trò quan trọng của mình. Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. “Công nghệ vũ trụ như không khí, chúng ta sử dụng hằng ngày nhưng không nhận ra,” ông Ngọc nói.

Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường. Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua, bao gồm hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi.

Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng. Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội.

PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050. Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng.

Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một “lớp nền” của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.

Trong bối cảnh hiện nay, khi công nghệ vũ trụ đang ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các quốc gia, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Tuy nhiên, để có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, các chuyên gia quốc tế đã chỉ ra rằng Việt Nam cần chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học.

Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, các chuyên gia đã chia sẻ kinh nghiệm và quan điểm của mình về vấn đề này. TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.

TS Quang nhấn mạnh vai trò của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của công nghệ mà còn tạo ra môi trường hợp tác giữa các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp.

Namun, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), lại cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người, và để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng.

Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Do đó, Việt Nam cần tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để họ có thể phát huy tối đa khả năng của mình.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Trước những thách thức và cơ hội đó, Việt Nam cần có những bước đi cụ thể để phát triển công nghệ vũ trụ. Việc xây dựng môi trường nghiên cứu tự do, hỗ trợ startup và đẩy mạnh hợp tác quốc tế là những yếu tố quan trọng. Từ đó, Việt Nam có thể tận dụng được lợi thế của mình và vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Nhìn chung, với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế và trong nước, tọa đàm đã mang lại những góc nhìn sâu sắc về cơ hội và thách thức trong phát triển công nghệ vũ trụ ở Việt Nam. Với những khuyến nghị và giải pháp cụ thể, hy vọng rằng Việt Nam sẽ sớm có những bước tiến quan trọng trong lĩnh vực này, từ đó đóng góp vào sự phát triển của khoa học và công nghệ trên thế giới.

Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức một buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Sự kiện này tập trung vào việc khẳng định vai trò và vị thế của ngành công nghệ vũ trụ, đồng thời nhận diện những thách thức và khó khăn mà ngành này đang phải đối mặt.

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã có bài phát biểu khai mạc tại buổi tọa đàm. Ông nhấn mạnh rằng trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không còn là lĩnh vực giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia. Thay vào đó, ngành công nghệ này đã trở thành một trụ cột chiến lược của nhiều nền kinh tế hiện đại, với các ứng dụng thiết thực trong đời sống hàng ngày như dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng.

Ông Sưởng cũng dẫn báo cáo mới nhất của Space Foundation, theo đó kinh tế vũ trụ toàn cầu năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và dự kiến sẽ vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Kết quả này cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng và tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ. Mặc dù công nghệ vũ trụ tại Việt Nam còn ở giai đoạn đầu phát triển, nhưng theo ông Sưởng, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng. Ông tin rằng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực của các cơ quan, doanh nghiệp và đội ngũ khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Điều này sẽ giúp đất nước đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Ông Sưởng cũng hy vọng rằng với sự phát triển của ngành công nghệ vũ trụ, Việt Nam sẽ có thể tận dụng được các cơ hội và vượt qua thách thức để trở thành một nước mạnh về khoa học và công nghệ.

Trong buổi tọa đàm, các chuyên gia đã thảo luận về những cơ hội và thách thức trong phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Họ cũng đưa ra đề xuất về các cơ chế chính sách và mô hình hợp tác hiệu quả nhằm thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, với sự tham gia mạnh mẽ của lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, cũng như việc xây dựng cơ sở hạ tầng để hỗ trợ sự phát triển của ngành công nghệ vũ trụ.

Buổi tọa đàm là một cơ hội để các chuyên gia và khách mời chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, cũng như thảo luận về các giải pháp để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Sự kiện này cũng nhằm mục đích nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của ngành công nghệ vũ trụ và vai trò của nó trong việc phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Một số chuyên gia cũng đề xuất việc thành lập một quỹ hỗ trợ để giúp các doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu và phát triển công nghệ vũ trụ. Họ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế và việc tham gia vào các chương trình vũ trụ quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và công nghệ từ các nước khác.

Báo Tiền Phong là một trong những cơ quan truyền thông hàng đầu tại Việt Nam, luôn tích cực trong việc tuyên truyền và phổ biến kiến thức về khoa học và công nghệ, cũng như các vấn đề liên quan đến sự phát triển của đất nước.