Nhật Bản đang trải qua một quá trình tái cấu trúc kiến trúc an ninh của mình thông qua việc tăng cường hợp tác quốc tế về công nghệ quốc phòng và mức tăng chi tiêu quốc phòng chưa từng có. Quá trình này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Tokyo đang tích cực tận dụng hợp tác quốc tế để tăng cường năng lực răn đe và khẳng định vai trò của mình trong việc duy trì ổn định khu vực thông qua công nghệ cao.

Nhật Bản dự kiến sẽ dành khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng vào năm 2025, tương đương khoảng 55 tỷ đô la Mỹ. Mức tăng 9,4% so với năm trước cho thấy sự cam kết mạnh mẽ của Tokyo trong việc nâng cao năng lực quốc phòng. Quỹ này sẽ được sử dụng để mua sắm các thiết bị quân sự tiên tiến, bao gồm 400 tên lửa Tomahawk do Hoa Kỳ sản xuất và tên lửa đối hạm Lớp 12 được nâng cấp. Việc hiện đại hóa quân đội Nhật Bản đang tập trung vào việc phát triển và trang bị các công nghệ tiên tiến.

Hai tàu ASEV (Advanced Standard型 防空護衛艦) đang được đóng bởi Mitsubishi Heavy Industries và Japan Marine United là một phần quan trọng của quá trình hiện đại hóa này. Các ‘siêu tàu khu trục’ này được thiết kế để phòng thủ tên lửa đạn đạo, với radar theo dõi tầm xa, tên lửa SM-6 và 128 ống phóng thẳng đứng. Hệ thống radar tiên tiến sẽ cho phép các tàu ASEV đánh chặn đồng thời nhiều tên lửa đạn đạo, bao gồm cả các mối đe dọa siêu thanh, thể hiện sự tiến bộ đáng kể trong khả năng răn đe của Nhật Bản.

Ông Cyril Tregub, chuyên gia chính sách của tổ chức nghiên cứu Friends of Europe có trụ sở tại Brussels (Bỉ), cho rằng Nhật Bản hiểu rằng khả năng răn đe hiện đại đòi hỏi lợi thế về công nghệ. Chiến lược quốc gia của Nhật Bản tập trung vào việc tăng cường năng lực tấn công tầm xa và phòng không, phát triển nhiều hệ thống không người lái hơn, và tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo vào quân đội.

Những năng lực này, bao gồm cả công nghệ lưỡng dụng, đã được thể hiện tại Triển lãm Quốc phòng lớn nhất Nhật Bản — DSEI Japan 2025. Thủ tướng Nhật Bản, ông Shigeru Ishiba, nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác sâu rộng hơn nhằm tăng cường khả năng răn đe không chỉ cho Nhật Bản mà còn cho các đồng minh và đối tác. Sự kiện này là một minh chứng cho cam kết của Tokyo trong việc tìm kiếm hợp tác quốc tế để đảm bảo an ninh khu vực.

Nhật Bản đang đẩy mạnh hợp tác quốc phòng với các quốc gia khác thông qua nhiều chương trình và thỏa thuận. Vào tháng 12 năm 2023, Nhật Bản đã khởi động Chương trình Máy bay Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) cùng với Ý và Vương quốc Anh để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu vào năm 2035. đồng thời, London và Tokyo cũng đang phối hợp tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung trong chuyến thăm sắp tới của tàu sân bay HMS Prince of Wales thuộc Hải quân Hoàng gia Anh tới Nhật Bản.

Nhật Bản và Liên minh châu Âu cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác an ninh và quốc phòng vào tháng 11 năm 2024, tập trung vào các cuộc tập trận hải quân, khả năng phục hồi trên không gian mạng và tình báo dựa trên không gian. Ông Tregub nhận định rằng những sáng kiến như vậy của Nhật Bản không chỉ mang tính biểu tượng mà còn làm sâu sắc thêm hợp tác trong các miền trọng yếu như an ninh hàng hải, không gian vũ trụ, an ninh mạng và chống lại các mối đe dọa hỗn hợp.

Vai trò ngày càng thay đổi của Nhật Bản diễn ra trong bối cảnh các mối đe dọa khu vực ngày càng phức tạp, bao gồm sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và Biển Đông, các chương trình tên lửa và hạt nhân bất hợp pháp của Bắc Triều Tiên, cũng như mối quan hệ quân sự ngày càng gia tăng giữa Trung Quốc và Nga. Qua việc tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực quốc phòng, Nhật Bản đang thể hiện cam kết của mình trong việc duy trì ổn định và đảm bảo an ninh cho khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Trung Quốc mới đây đã chính thức giới thiệu hệ thống vũ khí laser thế hệ mới OW5-A50, được phát triển bởi Tập đoàn công nghiệp NORINCO, với mục đích đối phó với mối đe dọa ngày càng gia tăng từ các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV). Trong bối cảnh chiến trường hiện đại, việc sử dụng UAV đã trở thành một chiến thuật phổ biến, làm thay đổi sâu sắc cán cân sức mạnh trong các xung đột.

Hệ thống OW5-A50 được thiết kế để trung hòa các UAV cỡ nhỏ đến trung bình trong thời gian ngắn, sử dụng chùm tia laser công suất cao để đốt cháy, vô hiệu hóa hoặc làm nổ các linh kiện điện tử và vật liệu nhạy cảm trên máy bay không người lái. Với công nghệ lõi ‘vô thanh, vô hình’, vũ khí laser như OW5-A50 hoạt động không tạo ra tiếng ồn lớn, không để lại khói hay đường bay rõ ràng, khiến đối phương khó phát hiện và gần như không thể đánh chặn.

Theo các chuyên gia quốc phòng, hệ thống này có thể theo dõi và khóa mục tiêu tự động nhờ tổ hợp radar và cảm biến quang điện. OW5-A50 có thể tấn công các mục tiêu UAV từ khoảng cách 1-4km, tùy điều kiện thời tiết và kích thước mục tiêu. Hệ thống này cũng có thể tiêu diệt nhiều mục tiêu liên tiếp mà không cần tái nạp, nhờ sử dụng điện năng từ nguồn tích hợp.

Tốc độ phản ứng cực nhanh và chi phí vận hành cực thấp là hai lợi thế vượt trội khiến các hệ thống laser như OW5-A50 đang ngày càng được coi trọng trong chiến lược phòng thủ tầm gần của Trung Quốc. Bài học từ Ukraine đã chứng minh hiệu quả tàn phá của UAV giá rẻ, và Trung Quốc đang đặt cược vào laser như một lời giải chi phí thấp nhưng hiệu quả cho bài toán phòng thủ UAV.

Trong một cuộc diễn tập biên giới quy mô lớn diễn ra gần đây, quân đội Trung Quốc đã trực tiếp sử dụng OW5-A50 để đánh chặn UAV mô phỏng tình huống tập kích theo nhóm, cho thấy hệ thống này đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm phòng thí nghiệm và tiến gần hơn đến triển khai tác chiến thực tế.

Trung Quốc đang thể hiện rõ tham vọng dẫn đầu thế giới về vũ khí năng lượng định hướng (DEW), lĩnh vực vốn đang được Mỹ, Israel và một số nước NATO đầu tư mạnh. Nếu được triển khai rộng rãi, các hệ thống như OW5-A50 sẽ không chỉ giúp Trung Quốc tăng cường khả năng bảo vệ không phận, mà còn xuất khẩu sang các nước đang đối mặt với hiểm họa UAV.