Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Thói quen ngủ chung giường với con ở châu Á đang là một chủ đề nóng được bàn luận rộng rãi trong cộng đồng phụ huynh. Tại nhiều quốc gia châu Á, bao gồm Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Việt Nam, việc ngủ chung giường với con được coi là một thói quen phổ biến và được chấp nhận rộng rãi. Tuy nhiên, ở Mỹ và nhiều nước phương Tây, việc này lại được coi là điều cấm kỵ và thiếu an toàn.

Tại Hàn Quốc, nhiều gia đình vẫn duy trì thói quen ngủ chung giường với con cho đến khi trẻ lớn lên. Chị Inae Kim, một phụ huynh ở Seoul, cho biết cô và chồng cùng hai con gái 5 và 7 tuổi ngủ trên hai chiếc giường cỡ lớn kê sát nhau. Mặc dù biết rằng ngủ ngon hơn khi không có trẻ con nằm bên, nhưng chị Kim vẫn chiều ý chồng vì anh tin rằng ngủ chung giường là cách gắn kết tình cảm cha mẹ với con cái.

Ở Hong Kong, Trung Quốc, chị Vicky Tsang cũng cùng con trai 8 tuổi ngủ trên một chiếc giường đôi duy nhất. Chị cho biết việc ngủ cùng con không chỉ là tiện lợi mà còn là khoảnh khắc yên bình hiếm hoi sau một ngày dài. Tại Ấn Độ, chuyên gia tư vấn giấc ngủ Himani Dalmia cho biết nhiều phụ huynh thành thị hiện đại vẫn tìm đến cô để hỏi về việc ngủ chung với con.

Một khảo sát năm 2010 cho thấy hơn 60% gia đình tại Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và hơn 70% tại Ấn Độ, Đông Nam Á có thói quen ngủ chung giường với con. Trong khi đó, tỷ lệ này ở các nước như Mỹ, Canada, Australia chỉ dao động 5-15%. Điều này cho thấy sự khác biệt lớn về quan niệm và thói quen trong việc ngủ chung giường với con giữa các nền văn hóa.

Tuy nhiên, việc ngủ chung giường với con cũng có những thách thức. Một số cha mẹ thừa nhận giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, ảnh hưởng đến năng suất công việc vào hôm sau. Không ít người cũng cảm thấy khó giữ được sự riêng tư trong đời sống vợ chồng khi luôn có sự hiện diện của con trẻ ngay trên giường.

Dù vậy, nhiều trường hợp chia sẻ rằng quá trình ‘chia giường’ với con không đơn giản. Nhất là khi trẻ đã quen cảm giác an toàn, ấm áp bên cha mẹ, việc chuyển sang ngủ riêng dễ dẫn đến phản ứng tiêu cực như khóc, lo lắng hoặc mất ngủ. Áp lực xã hội cũng có thể đến từ hai chiều. Nếu ở phương Tây, ngủ chung bị xem là ‘kém khoa học’ thì tại nhiều xã hội Đông Á, việc tách giường sớm đôi khi lại bị đánh giá là lạnh lùng hoặc thiếu tình cảm.

Trở về với câu chuyện của gia đình chị Kim ở Seoul, một số bạn của chị có con ngủ chung giường với bố mẹ đến tận 12 tuổi, ngay cả khi điều đó ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và đời sống tình dục của cha mẹ. Điều này cho thấy rằng mỗi gia đình có cách tiếp cận riêng và việc ngủ chung giường với con là một quyết định phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả văn hóa, xã hội và nhu cầu cá nhân.