Một vụ lừa đảo qua điện thoại đã được chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, trải qua vào chiều ngày 17/7. Chị nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng, thông báo về một đơn hàng và yêu cầu chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Điện thoại thông minh đang ngày càng trở thành mục tiêu tấn công của các tin tặc, với nhiều lỗ hổng bảo mật tiềm ẩn mà người dùng cần phải nhận thức rõ. Bên cạnh các biện pháp phòng tránh, việc nhận biết các dấu hiệu cho thấy điện thoại đã bị hack cũng đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là các thông tin cụ thể về vấn đề này.

Các dấu hiệu cho thấy điện thoại của bạn có thể đã bị hack bao gồm: xuất hiện quảng cáo liên tục, hiệu năng thiết bị giảm, thiết bị tự động khởi động hoặc tắt máy, camera hoặc micro bật lên bất thường, xuất hiện ứng dụng lạ hoặc tin nhắn không rõ nguồn gốc, pin tụt nhanh, máy nóng lên khi không sử dụng, yêu cầu xác thực hai yếu tố lạ, các vấn đề về tài khoản, tăng bất thường lưu lượng dữ liệu hoặc cước phí, website hiển thị khác lạ hoặc bị chuyển hướng, và không thể tắt máy hoặc khởi động lại bình thường.

Ví dụ, sự xuất hiện của quảng cáo liên tục có thể là dấu hiệu của phần mềm quảng cáo độc hại (adware). Người dùng không nên nhấn vào bất kỳ quảng cáo nào để tránh dẫn tới các website nguy hiểm. Tình trạng điện thoại thường xuyên bị đơ, treo hoặc khởi động lại bất thường có thể là do mã độc đang chiếm tài nguyên.

Khi phát hiện điện thoại có những dấu hiệu trên, người dùng cần thực hiện các biện pháp xử lý kịp thời. Đầu tiên, nên chạy phần mềm diệt virus để quét toàn bộ hệ thống nếu đã cài ứng dụng bảo mật. Tiếp theo, gỡ bỏ các ứng dụng lạ và xóa toàn bộ ứng dụng không rõ nguồn gốc.

Người dùng cũng nên sao lưu dữ liệu quan trọng, nhưng chỉ nên sao lưu ảnh, danh bạ, tài liệu. Đổi mật khẩu ngay lập tức bằng cách dùng thiết bị khác để thay đổi tất cả mật khẩu. Ngoài ra, cần xóa cache, cookie, lịch sử trình duyệt để giúp xóa bỏ mã độc.

Một số biện pháp khác bao gồm kiểm tra hoạt động tài khoản, cập nhật hệ điều hành để vá lỗ hổng bảo mật, ngắt kết nối mạng tạm thời, và khôi phục cài đặt gốc nếu cần thiết. Cuối cùng, người dùng nên thông báo cho ngân hàng và người quen để khóa tài khoản và cảnh báo về khả năng bị hack.

Để phòng tránh, người dùng cần nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin và thường xuyên kiểm tra điện thoại của mình. Việc nhận biết các dấu hiệu của việc bị hack và thực hiện các biện pháp xử lý kịp thời có thể giúp giảm thiểu thiệt hại.

Tìm hiểu thêm về các biện pháp bảo mật và cách thức phòng tránh các cuộc tấn công mạng.

Các chuyên gia an ninh mạng khuyến cáo người dùng cần cảnh giác khi sử dụng điện thoại thông minh và thường xuyên kiểm tra các dấu hiệu bất thường. Nếu phát hiện điện thoại bị hack, cần thực hiện ngay các biện pháp xử lý để hạn chế thiệt hại.

Trong thời đại số, bảo mật thông tin trở thành một vấn đề quan trọng hàng đầu. Người dùng cần trang bị cho mình kiến thức và kỹ năng cần thiết để bảo vệ thông tin cá nhân và thiết bị của mình.