Từ ngày 1/7, các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam đã tăng cường các biện pháp kiểm soát tính pháp lý của hàng hóa, đồng thời loại bỏ các mặt hàng không rõ nguồn gốc. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến một xu hướng mới: các sản phẩm trôi nổi trở lại các nền tảng mạng xã hội như Zalo và Facebook. Nhiều người bán thực phẩm trực tuyến đã chuyển sang các nền tảng này để tránh các quy định kiểm soát chặt chẽ của các sàn thương mại điện tử.
Chị Mai Như, một người bán bánh bao và bánh gạo lứt trực tuyến tại tỉnh Đồng Nai, là một trong những người đã chuyển sang bán hàng trên mạng xã hội Zalo và Facebook. Chị không đăng ký kinh doanh và tự sản xuất bánh tại nhà, sau đó rao bán trên mạng xã hội. Điều này cho thấy sự chuyển dịch của các hoạt động thương mại điện tử sang các nền tảng không phải là sàn thương mại điện tử truyền thống.
Các sàn thương mại điện tử như Lazada đã có những biện pháp để tăng cường kiểm soát chất lượng hàng hóa. Đại diện của Lazada Việt Nam cho biết sàn này đã tham gia chương trình ‘Tick xanh trách nhiệm’ do Sở Công Thương TPHCM triển khai. Chương trình này nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng hàng hóa lưu thông trên nền tảng số. Lazada cũng đã áp dụng công nghệ AI để sàng lọc sản phẩm vi phạm và triển khai chính sách đồng kiểm, hoàn trả minh bạch để bảo vệ quyền lợi người mua.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Mạnh Tấn, Giám đốc marketing Công ty cổ phần Công nghệ Haravan, cho biết khoảng 10% gian hàng đã rút khỏi các sàn thương mại điện tử, chủ yếu là các shop kinh doanh thực phẩm. Điều này đã dẫn đến việc một lượng lớn hàng ‘nhà làm’ chuyển sang mạng xã hội, nơi không kiểm duyệt gắt gao tính pháp lý của hàng hóa. Ông Tấn cũng nhấn mạnh rằng sự chuyển dịch này có thể gây ra những rủi ro về an toàn thực phẩm.
Nhiều nhóm trên Facebook, như ‘Chợ dân cư Thanh Đa, phường Bình Quới, TPHCM’, có hàng chục nghìn thành viên và mỗi ngày có hàng chục bài rao bán thực phẩm ‘nhà làm’ mà không có nhãn mác ghi hạn sử dụng hay thông tin kiểm định. Điều này cho thấy sự thiếu kiểm soát về chất lượng hàng hóa trên các nền tảng mạng xã hội.
Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, cho biết thực phẩm ‘nhà làm’ có ưu điểm là tươi, ít sử dụng chất bảo quản, chất tạo màu, tạo mùi nhưng không hẳn an toàn cho sức khỏe người dùng. Bà dẫn chứng nhiều trường hợp người tiêu dùng bị ngộ độc vì ăn bánh mì từ các bếp nhà và nhấn mạnh rằng thực phẩm ‘nhà làm’ cần được sản xuất trong điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.
Lazada và các sàn thương mại điện tử khác cần tiếp tục tăng cường các biện pháp kiểm soát chất lượng hàng hóa, trong khi các cơ quan chức năng cũng cần có những biện pháp kiểm soát hiệu quả đối với các hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên, mới có thể đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
Người tiêu dùng cũng cần có ý thức và kiến thức về an toàn thực phẩm, cũng như cẩn thận khi mua hàng trực tuyến. Họ cần kiểm tra kỹ các thông tin về sản phẩm và người bán trước khi quyết định mua hàng. Chỉ khi có sự cảnh giác và phối hợp của người tiêu dùng, mới có thể tạo ra một môi trường thương mại điện tử an toàn và minh bạch.