Bhutan, một vương quốc Phật giáo nhỏ bé nằm ở chân dãy Himalaya, đang viết nên một chương mới trong lịch sử Phật giáo thế giới. Với sự kết hợp táo bạo giữa trí tuệ cổ truyền và tầm nhìn hiện đại, Bhutan đang kiến tạo Thành phố Chánh niệm Gelephu (GMC) như một trung tâm toàn cầu cho thực hành, đối thoại và chuyển hóa nội thân.
Dưới sự dẫn dắt của Đức Leytsog Lopon Sangay Dorji, một trong 5 vị giáo thọ cao cấp nhất của Zhung Dratshang – Tăng đoàn Trung ương Bhutan, đất nước này đang nỗ lực tìm cách dung hòa giữa bảo tồn di sản tâm linh lâu đời và mở rộng vai trò của mình trên trường quốc tế. Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến chuyển chưa từng có về công nghệ, xã hội và tâm linh, Bhutan đang nỗ lực tìm cách cân bằng giữa bảo tồn và phát triển. Một trong những bước đi nổi bật là việc phát triển Thành phố Chánh niệm Gelephu (Gelephu Mindfulness City) – một sáng kiến với mục tiêu sẽ trở thành trung tâm thực hành Phật giáo toàn cầu.
Đức Sangay Dorji khẳng định rằng Bhutan không chỉ là một quốc gia Phật giáo mà còn là một pháo đài của truyền thống Kim cương thừa (Vajrayāna), được bảo vệ và hướng dẫn bởi một vị vua được tôn kính như vị vua của Chánh pháp. Từ năm 1621, Tăng đoàn Zhung Dratshang đã đóng vai trò như trụ cột đạo đức và tinh thần của quốc gia.
Trong suốt hơn 400 năm, Bhutan duy trì liên tục một hệ thống giáo dục Phật giáo được tổ chức chặt chẽ, không bị gián đoạn bởi chiến tranh hay biến động chính trị. Các tu sĩ tại đây trải qua chương trình đào tạo kéo dài khoảng 20 năm gồm các cấp độ: Zherim (huấn luyện nền tảng), Dringrim (trung cấp), Thorim Whoma (cao trung cấp), Thorim Gongma (tương đương cử nhân), Tsugla Lobdra (tương đương thạc sĩ).
Một trong những sáng kiến trọng yếu hiện nay của Bhutan là dự án Thành phố Chánh niệm Gelephu (GMC), một khu vực tự trị mới đang được phát triển như một trung tâm hành thiền, học pháp và gặp gỡ giao lưu quốc tế. Theo Đức Sangay Dorji, GMC có ba vai trò chính. Thứ nhất, nơi đây tạo ra một không gian hành trì Phật giáo và cung cấp môi trường thiêng liêng, thuận lợi để hành giả khắp thế giới đến thực hành thiền, nghe giảng, lễ bái, và quy y. Vai trò thứ hai là trung tâm kết nối liên tông phái với nhau; GMC sẽ là điểm gặp gỡ giữa các truyền thống Phật giáo – từ Nguyên thủy đến Đại thừa và Kim cương thừa – để đối thoại, hợp tác và đồng hành trên con đường giải thoát.
Trước sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI), mạng xã hội và các nền tảng kỹ thuật số, nhiều người lo ngại rằng Phật giáo sẽ trở nên lạc hậu. Tuy nhiên, Đức Sangay Dorji có cái nhìn ngược lại: “Căn bản của Phật pháp là huấn luyện tâm. Điều đó không bao giờ lỗi thời. Tuy nhiên, phương tiện chia sẻ giáo pháp cần phải thích ứng với thế giới hiện đại.
Để hiện thực hóa các tầm nhìn lớn như Thành phố Chánh niệm Gelephu, Đức Sangay Dorji cho rằng cần có một chiến lược hợp tác toàn diện, dựa trên sự kết nối của ba yếu tố then chốt: tài lực, nhân lực và trí lực.
Một điểm sáng đặc biệt trong nỗ lực của Bhutan là vai trò tiên phong trong việc khôi phục giới đàn Tỳ-kheo-ni (Bhikshuni) – vốn đã bị gián đoạn hàng thế kỷ tại các vùng Himalaya. “Phụ nữ có khả năng lãnh đạo Phật giáo rất tốt và chính họ đã góp phần nuôi dưỡng sự phát triển của Tăng đoàn Bhutan”, ngài cho biết.
“Đức Phật giảng dạy để giải thoát tất cả chúng sinh khỏi khổ đau. Nếu nhân loại cùng thực hành và hoằng dương giáo pháp với tâm từ bi, khổ đau sẽ chấm dứt. Chúng ta không nên hành xử như những người xa lạ, mà hãy cùng nhau hợp lực vì một mục tiêu duy nhất: Kiến tạo một thế giới an hòa.” Đây là lời hiệu triệu không chỉ cho các nhà lãnh đạo tôn giáo, mà còn dành cho tất cả những ai tin vào sức mạnh của chánh niệm, trí tuệ và lòng từ.