Lại một bước tiến quan trọng trong hoàn thiện chính sách hình sự
Luật số 86/2025/QH15, dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, đã đưa ra nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng trong Bộ luật Hình sự. Những thay đổi này không chỉ thể hiện chính sách hình sự nhân đạo mà còn hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Việc này cho thấy nỗ lực của Nhà nước trong việc xây dựng một hệ thống pháp luật hình sự tiến bộ, phù hợp với xu hướng chung của thế giới.
Một trong những điểm nổi bật của Luật số 86/2025/QH15 là việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Quyết định này được đánh giá là phù hợp với xu hướng chung của thế giới về giảm thiểu áp dụng án tử hình và thể hiện chính sách hình sự nhân đạo của Nhà nước ta. Điều này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong việc đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa và khắc phục hậu quả. Bằng cách giảm thiểu áp dụng án tử hình, Nhà nước ta đang hướng tới một chính sách hình sự nhân đạo hơn, chú trọng vào việc phục hồi và tái hòa nhập xã hội cho người phạm tội.
Luật số 86/2025/QH15 cũng quy định điều kiện chặt chẽ hơn để được giảm án cho người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’. Cụ thể, chỉ khi người phạm tội đã tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác, lập công thì mới được xem xét giảm án. Đây là thay đổi mang tính chiến lược nhằm giải quyết hạn chế kéo dài trong việc thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng. Qua đó, Nhà nước ta đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc đấu tranh chống tham nhũng và thu hồi tài sản cho Nhà nước.
Luat số 86/2025/QH15 cũng mở rộng đối tượng không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Bổ sung này thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nhà nước ta trong chính sách hình sự, bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án trong những trường hợp đặc biệt. Qua việc này, Nhà nước ta đang khẳng định cam kết bảo vệ quyền con người và đảm bảo rằng hệ thống pháp luật hình sự luôn hướng tới sự công bằng và nhân đạo.
Một quy định mới đáng chú ý khác là việc bổ sung tội danh ‘Sử dụng trái phép chất ma túy’ tại Điều 256a Bộ luật Hình sự. Việc hình sự hóa hành vi này nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quá trình cai nghiện, khắc phục tình trạng tái nghiện phổ biến và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả. Bằng cách này, Nhà nước ta đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc kiểm soát và ngăn chặn tình trạng lạm dụng chất ma túy.
Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 điều chỉnh theo hướng tăng mức phạt tiền trong nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực, đồng thời khuyến khích áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn với người phạm tội lần đầu, nhân thân tốt, có điều kiện khắc phục hậu quả. Điều này cho thấy sự linh hoạt và sáng tạo trong việc xây dựng chính sách hình sự, nhằm đảm bảo rằng hệ thống pháp luật hình sự luôn phù hợp với thực tiễn và có tính răn đe cao.
Kết luận, Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc tiếp tục hoàn thiện chính sách hình sự theo hướng dân chủ, nhân đạo, khoa học và phù hợp với thực tiễn. Những quy định mới phản ánh sự chuyển hướng trong tư duy lập pháp hình sự từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào cuộc sống, rất cần sự phối hợp đồng bộ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, tăng cường đào tạo người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách chặt chẽ.